Новости Республики Коми | Комиинформ

Помöс ю бокын, Мöдлапöв грездын...

Помöс ю бокын, Мöдлапöв грездын...
Помöс ю бокын, Мöдлапöв грездын...
logo

Кулöмдін районын Помöс ю бокын сулалö зэв мича грезд – Мöдлапöв. Мыйла тадзи шусьö, чайта, ставлы гöгöрвоана – пуксьöма ю мöдар бокас да. Эм сэні кык пöдруга, кодъяслöн олöмыс гартчöма öти везйö.

Зэв гежöда овлö, кор йöз чужöмсяньыс ёртасьöны да некор лёк кыв оз шулыны öта-мöдыслы. Таысь нин колö найöс пыдди пуктыны. Мария Михайловна Карманова (Миш Марья) да Социалина Павловна Зыкова (Павел Линö) кыкнанныс нэм чöжыс олöны Мöдлапöлын, кыкнанныс таво пасйисны збыльысь гöгрöс тшупöд – 80 арöс тырöм. Висьöм понда Мария Михайловна оз нин вермы гортсьыс петавны, та понда сы дорö тшöкыда пыравлö нывъёртыс – Лина Павловна.

Майбыр, эм мый йылысь сёрнитны да мый казьтывны тайö бур аньясыслы. Кыкнанныс чужисны 1932 воын, öтиыс январын, мöдыс – февральын. Быдмисны уна челядя семьяясын, керкаясныс сулалісны орччöн. Ичöтдырсяньыс пансис на костын ёртасьöм.

Öтлаын ворсісны ас вöчöм аканьясöн, гожöмнас сялькöдчисны Помöс юын, коді визувтіс керка горуланыс. Тöвнас чой йывсянь исласисны даддьöн-лызьöн, юбка йизьытöдзныс собалісны лым тола пиын. Но эз жö, дерт, сöмын ворсны. Ичöтсянь сюри кага видзны, ичöтджык чой-воксö лелькуйтны. Сэсся и школаö мöдöдчисны. Маша да Лина веськалісны öти классö. Быд асыв öтлаын мунісны школаö, сідзжö и бöрсö локтісны гортас. Велöдчисны окотапырысь. Медъёна радейтісны роч да коми литература, история да география урокъяс.

Но шуда челядьдырсö торкис война. Колхозын куйöд кыскалісны да картупель пуктісны-керисны, турун куртісны, юр ваялісны, пес кералісны. Мöдлапöлысь война вылö нуисны 30 кымын мужичöйöс. Бöрсö воисны лыдаöн.

Мария Михайловна бура помнитö, кыдзи подöн колльöдіс Виталей воксö. А сыысь кындзи Айму дорйыны нуисны батьсö, Павлин да Проталён вокъяссö. Линалöн вокъясыс, Николай да Лукильян, вöліны дзоляöсь на. А батьсö нуисны трудармияö Айкатылаö.

Mariya_Karmanova_328x450.jpg

Мария Карманова

Маша да Лина отсасисны мамъясыслы да ыджыдджык чойясыслы. Мырсисны верстьöкöд орччöн. И пыр кы-нöмныс сюмаліс да, сёйлісны быдторсö. Косьтасны вöлі анькытш турун, тоясны да пуасны рок. Нöшта кач, бобöнянь да пелысь кор сёйлісны. Ёна öбиднö вöлі, эз лэдзны чукöртны вöрысь тшак-вотöс да. Гусьöн кö ветлан вöрö да локтан тыра дозйöн, колхозса председатель кыйöдас, гумыльтас ставсö да талялас. И гортö воасны бöрдігтыр.

Нывкаяслы вöлі сöмын на дас кык арöсöн, кор индісны уджавны яслиö. Асьныс на челядь, а сы ыджда кывкутöм. Машаöс тшöктісны веськöдлыны, Лина лои кагульничаöн. Челядьыс – пузчужöм кагасянь кок йылын котралысьöдз. Öтиöс зыбкаын колö качайтны, мöд бöрся сюся видзöдны, мед некытчö эз пышйы. Коліс на ломтысьны лöсьöдны пес, судзöдны сёян-юан.

Лина помнитö татшöмтор. Кор батьыс служитіс трудармияын, мöдöдчис сы дорö мамыс. А сэсся и челядьыс сöлісны паракод вылö – нуис Ида чойыс. Мунісны первой карöдз, а сэсся и Айкатылаöдз. Буретш сійö кадас батьыс да мамыс локтöны вöлöм гортас. Воасны челядь Айкатылаад, а пырны некод дорö. Шуд вылö, кыдзкö тай бать-мамыс тöдмалöмаöсь челядь локтöм йывсьыс да бöр бергöдчöмаöсь, сэні и аддзысьöмаöсь. А сэсся Айкатылаын олісны. Но сэтшöма кыскис ас дінас Мöдлапöв. И бöр мöдöдчисны сэтчö. Кор воисны Кулöмдінöдз, Лина эз кут виччысьны некутшöм паракод, петіс туйö подöн. Тулыс, гöгöр ытва, няйт, но воис тай.

Sozialina_Zykova_361x450.jpg

Социалина Зыкова

Кöть и сьöкыда олісны, кыдзи нö челядьдырйиыд ворстöг-гуляйттöг. Медся радейтанаиныс вöлі Сир гу выв. Ёна гажöдчылісны Рöштво дырйи. Вöчасны марляысь маска, кышаласны гугöдöм пась да ветлöны керкаысь керкаö, сьылöны-йöктöны. Тшыгъялігад, дерт, некод нинöмöн ёнасö эз гöститöдлы, но серамыс да тешыс вöлі тырмымöн. Сэсся шоныд пывсянад чукöртчасны да гадайтчöны либö "здöвöльысь" ворсöны.

Кыкнанныс вöліны зэв винёлöсь, радейтісны спорт. Петкöдчисны концертъясын. Линалöн зэв мича гöлöсыс, öні на ливкйöдлö важ коми сьыланкывъяс. А Машалы спектакльясын мойвиліс ворсны мужичöйясöс.

Коркö и война помасис. Йöзыс чукöртчисны митинг вылö. Горзісны: "Война кусöма!" Кодкö йöктö, кодкö бöрдö…

Но олöмыс дыр на сьöкыд вöлі. Öкмыс класс помалöм бöрын Маша эновтіс школасö, мед отсасьны мамыслы колхозын. Но велöдчыны век жö окота вöлі. И мöдöдісны Машаöс Сыктывкарö кооперативнöй техникумö бухгалтерö. Помалöм бöрас дум вöлі мунны олыштны мöдлаö, но тшöктісны бöр бергöдчыны сэтчö, кысянь ыстісны. Нэмсö зілис босьтöм специальносьт серти, сöмын уджаланінсö некымынысь вежліс, но быдлаын сійöс век пыдди пуктісны: сельпоын и заготкантораын, зверофермаын и леспромхозын.

Лина сійö жö кадас велöдчис Сыктывкарын вöр техникумын. Пöдругаяс тшöкыда аддзысьлісны. И верстяммöм бöрас налöн ёртасьöмыс эз кус. Серамсорöн коркö юавлі, эз-ö на костті котöртлы сьöд кань, эз-ö радейтчывны öти зонмö. Но татшöмторйыс абу вöвлöма. Миш Марья муніс верöс сайö Помöсдінö. Сэні чужисны ныв да пи. Но шудыс абу вöлöма да, кык челядьöн бöр локтіс мамыс дінö. А сэсся мöдöдісны бухгалтеравны Югыдтыдорса зверофермаö, кöні видзисны кыньясöс да сьöд ручьясöс. И, гашкö, медводдзаысь нюмдіс Машалы олöмыс. Том морт Борис шымыртіс сійöс аслас помтöм муслунöн.

Борис быдтор кужис вöчны, кыйсис-вöраліс и. Куш киöн гортас некор эз волы. Быттьö ставыс вöлі бур, босьт-чисны кыпöдны керка, чужис пи. Олісны öтсöгласöн, ставсö вöчисны öтув. Но 1963 воö фермасö бырöдісны, Машалöн удж эз ло. Ковмис бöр лэччыны Мöдлапöлö. Сэні чужис нöшта öти пи.

А сэсся Машалöн сьöлöмö йиджис некор помасьлытöм шог. Том верöссö, сюсь да повтöм мужичöйöс, ньылыштіс визув ю. Кыдзи гижö Александр Шебырев, вöлі помтöм шуд, а лои помтöм дой. Вöлі тайö 1963 вося июнь тöлысьын. Борис нуис пыжöн Помöс ю кузя груз. Лёкинті кывтігöн пыжыс путкыльтчöма. Дзоляник пиыслы сэки вöлі тöлысь...

А Линаöс 1956 воö велöдчöмсö помалöм бöрын техник-строитель дипломöн мöдöдісны Вöльса вöрпунктö мастерöн. Öнöдз на ветлöны вöр кыскалан машинаяс сыöн примитöм туйясöд. Сэні жö уджаліс тракторист Виктор Зыков. Ыджыд тушаа, ён, мича том морт. Сійö эз коль веськодьöн мусаник мастер дорö. На костын ыпмуніс радейтчöмлöн би. Недыр мысти лöсьöдісны семья. Регыд Викторöс босьтісны армияö. Сэні нин тöдмаліс, мый сылöн чужис ныв. Локтöм бöрас том семьяöс мöдöдісны уджавны Пузлаö. Верöсыс лои бригадир-механикöн, а гöтырыс – улыс складын приёмщицаöн. Выльлаын олігöн чужис мöд ныв. А сэсся Линалы окота лои бöр мунны чужанінас.

Мöдлапöлын босьтчисны лэптыны керка. Колис вевттьыны. Öти лунö Виктор висьмис, но больничаö пыдди муніс удж вылö. Линалöн паметьысь некор оз вун сійö сьöд луныс, кор керкаö пырис тöдса нывбаба да юöртіс, верöстö пö трактор талялöма. Уджалігас Викторлöн вошöма садьыс да усьöма öдзöстöм тракторсьыд. Вöлі тайö 1963 вося сентябрын.

Тадзи кык пöдруга, кык шуда гöтыр пöшти öтпырйö лоины том дöваясöн. Миш Марьялöн ки вылас колисны ныв да куим пи, Павел Линалöн – кык ныв. Курыд шогыс нöшта на матыстіс найöс, ёртасьöмыс лои топыдджык. Колö вöлі овны водзö.

Войвывса нывбабаясыд абу уна сёрниаöсь, но вынаöсь ловнас. Став олöмсö сетісны челядьыслы. Маша сэсся эз нин мöвпав верöс сайö петöм йылысь, кыдз мый вермис, дöмліс важиник керкасö да быдтіс-велöдіс челядьсö. Век вöлі пыдди пуктана мортöн. Бура уджалöмысь унаысь пасйылісны почёт грамотаöн, эмöсь "Ветеран труда" да мукöд медаль.

Павел Линалы, мича авъя аньлы, уси на шуд лоны радейтана гöтырöн да сетны олöм нöшта кык пилы. Корасис важ тöдсаыс, öти классын велöдчысь Öльöксан. Висьтасис, школаын велöдчигöн на пö мусмин меным. Лина эз мöвпав мöдысь верöс сайö петöм йылысь, но батьыс шуис, век пö öтнад он кут овны, мортыс шань, челядьтö кок йылö сувтöдны отсалас. Сэсся и гозйöдчисны. Помалісны стрöитны керка да тыр-бура олісны гажа Мöдлапöлын. Социалина Павловна сяммис вöчны быд удж, вöлі кывкутысьöн. Зілис орслöн складын, сэсся коммунальнöй овмöсын. И быдлаын вöлі пыдди пуктанаöн. Пасйылісны уна сикас наградаöн, почёт грамотаöн да медальöн.

Кыкнан аньыс вöліны водзмöстчысьöсь. Найöс бöрйылісны народнöй заседательясöн и школаса бать-мамлöн комитетö. Сьылісны Помöсдінса культура керка хорын. Кыкнанныс – тылса уджалысьяс.

Бöрö коли том да верстьö кад. Матысмис пöрысьлун, топöдöны висьöмъяс, но оз быр ас сикт, чужан вöр-ва, Помöс ю дінö муслуныс. И кыкнаннысö нимкодьöдöны челядьыс, внукъясыс, правнукъясыс.