Новости Республики Коми | Комиинформ

Мед ог вись-а. Сэсся ставыс бур...

Мед ог вись-а. Сэсся ставыс бур...
Мед ог вись-а. Сэсся ставыс бур...
logo
Мед ог вись-а. Сэсся ставыс бур...
Снимокыс Фёдор МАКАРОВЛÖН

Луздор районса Мутничаö волігöн сэтчöс школаын коми кыв да литература велöдысь Валентина Фёдоровна Иванова некымынысь гарыштіс олöма ань Анна Васильевна Косолапова йылысь. Сылöн казьтылöмъяс серти пö, Мутничаса велöдчысьяс унаысь босьтлісны медводдза местаяс фольклорлы да йöзкостса обычайяслы сиöм районса да республикаса фестивальясын да конкурсъясын. Но вай, мися, ветлам либö сы ордö. Зэв жö окота лои меным аддзысьлыны тайö аньыскöд.

И со ми пелькиник керка дорынöсь. Посводзсяньыс дзим-дзурк, гöгöр джодждöра и. Пырим, а олöма аньыд паччöрын. Пывси пö да, пола кын-мöмысь, лэччигас асьсö быттьö дивитіс Анна Васильевна. А керкаыс сöстöм, весиг пачсö лым еджыд юсьяса клеёнкаöн эжöма. Татшöмсö ме медводдзаысь на аддзылі. Он шу, мый аньыслы 81 арöс нин тырöма, сёрни вылас варов, и нюм-серамыс öдйö петö, кор кутшöмкö тешкодьтор казьтыштас. Сэк жö и синваыс дорышын, верöс йывсьыс сёрнисö кор панас. Но век жö лабутнöя медвойдöр аслас олöм йылысь заводитіс висьтасьны.

Муртса дзескыдін эз йöршитны

Анна Васильевна, сиктсаяс ногöн, Нюра тьöт, чуж-лöма орчча Таличаын, куим верст пö и эм Мутничасяньыс. Поштаын сёр рытöдз уджалöмаöсь да пемыднас зэв на и маетнö вöлöма ыджыд вöлöктö вуджны. Пола пö вöлі. А кодöн нö, мися, сэні уджалін? Да быдторсö пö ковмыліс вöчны, тшöтш и мыш вылын деньга мешöк Слудкасянь Гурьевкаö, Мутни- чаö да Черёмуховкаö кыскавлі.

—Кор машина вичмылас, кор вöлöн, а унджыкысьсö, дерт, подöн ковмыліс пен-сиятö новлöдлыны, — казьтылö Анна Васильевна. — А öтчыд менö муртса дзескыдінö эз йöршитны. Тайö вöлі 1963 воын. Выль поштаын пелькöдчим да джо-джсö мавтім. Сейфтö складö пыртöм пыдди табурет вылö и коли. Лача куті телефонисткаяс вылö, а найö 12 час войын ставныс мунöмаöсь гортаныс.

Локті асывнас, а сейфыд абу. Öтилысь юася, мöдлысь. Кöні, некод оз тöд. Кори участкöвöйöс, протокол гижисны да менö ыстісны гортö. Некытчö пö эн мун, тэ пö öні гортса арест улын. А буретш зэв ёна зэрис да, кысь мый аддзан- туялан татшöмнад.

А мöд асывнас мöс ви-дзысьяс шор дорысь кодлыськö мошкоритчöмсö ка-зялöмаöсь да йöзтö и кы-пöдöмаöсь. Шышкыд и вöлöма. Дас квайтлаті пилитöма сейфтö, а восьтны абу и вермöма.

Эз эськö сьöмыс уна вöв да, 32 шайт сöмын, нöшта кутшöмсюрö документъяс да поштаса часі. Сэки выговор шняпкисны, но бöръя 40 вонас сöмын аттьöалана кывъяс да почёт грамотаяс вичмöдлісны.

Виччысьтöг олöма аньыд пондіс кильксыны-серавны. Дум вылö пö воис вит арöса Васька пиöй. Пошта вöлі разöда. Видзöда — сійö воча котöртö. Ачыс ичöтик, зэв пушыд еджыд юрсиа, вомыс пельöдзыс.

Друг орчча йöрсьыс петук уськöдчис, Васюклы юр вылас тотш пуксис да пондіс кокавны. Кагаыд бöрдіг-тырйи нин котöртö мелань, а петукыд вирöдз юрсö кокалöма.

Öні серала, а сэки öдва верми лöньöдны пиукöс. Сэсся кöзяиныслы висьталі да, сійö дыр абу думайтöма, петöма да котшнитöма петуктö пищальысь. Нинöмла пö кагаяс бöрся вöтлысьны, со мыйта чипаныс...

Кыкысь öд корасьны воліс

Верöс йывсьыс Анна Васильевна казьтыштас да, синваыс öдйö и тюрöбтас. Зэв пö шань вöлі Павел Ивановичöй. Зарни кöлысьöдз муртса эг воöй, кувсис.

—Сійö менам войнаса участник, инвалид, — водзö висьтасьö олöма ань. — Öкмыс во нин абу, а быд лун син водзын. Кыкысь öд корасьнысö воліс. Первойсö том на вöлі да öткажиті, а сэсся ог-ог да и мöвпыштла вöлі, мися, петі кö, эськö Мутничаын олі, эз ковмы удж бöрад сы кузьта вöлöк вуджны.

А мöд вонас бара локтіс корасьнытö да ышняся на öд. Эня-пиа керкаö пырисны да джоджас öти плакаöд лабичлань матыстчисны. Сэсся мамыс шуö, миян пö купеч, а тіян тöвар. Сетанныд онö тöвартö миян купечлы?

Бать буретш гортö пырö вöлі да, мам сылысь юасьö. А мöдыс и шуö, мед пö "тöварыс" ачыс ассьыс кыв шуас. А ме чöв ола. Вай пö стöкан тшай юам, а нылыс мед мöвпалыштас на. Сэсся вина доз лэптісны.

А ме сэсся и кöсйыси петны верöс саяд. Тöлысь мысти шуим кöлысь ворсны.

А кöлысь вылас сурсö пуöны жöникладорсяньыс, но чужвасö колö невестаыслы дасьтыны. Мам чужватö пуис да тшöктіс нуны, а ме пола жöник ордö гортас пырны.

Павелыдкöд öтчыд öд и аддзысьлім, свадьбаöдзыс öта-мöд дорö эг и матыстчылöй. Пырті чужватö, чолöмаси да пукси лабич помас. Нинöм ог шу. Мамыс гöгöрвоис жö да ачыс ко-рис туистö. Зэв öдйö и пышйи сэсся.

Мöдысьсö локтісны да, варовитісны козинъяс йылысь нин. Невесталöн рöдвужыс козьналö став айловыслы кичышкöд, нывбабаяслы — дöра пом. А жöник тьöщалы — сапöг, невесталы — майтöг, сынан да рöм-пöштан.

Кöлысь водзын войнас петім пывсьыны, а том войтыр пывсян гöгöрыс ветлöны да стенас зымйöдлöны. Тадзи миян вöлі ныв олöмтö колльöдöны, баба олöм вочаалöны.

А кöлысь вылад еджыд платтьöыд, мися, вöлі эз? Кутшöм нö пö война бöрын платтьö? Ситеч юбка да ковта аслым вури, а жöниклы — сатин дöрöм.

Чуньнас эз вöрзьöдлы

ни кывнас эз дойдлы

Ме кывзі Анна Васильевналысь висьтасьöмсö да зіли гöгöрвоны, кыдзи дзик тöдтöм ныла-зонма олісны, öта-мöд дінас велалісны?

—А зэв бура олім, менö пö чуньнас эз вöрзьöдлы, кывнас эз дойдлы ни. А кöлысь ворсан войнас миянöс гöбöчö водтöдісны, а выліас грымгöны-йöктöны. Ёна и кынми. Полöмöйла, дерт, кöнкö. А кытчö узьнысö водам, сэки ставсьыс дзебисны. Шмонитысьыд öд уна вöлі, сійöс и видзöд, мед перина-матрас улад из да мый оз сюйны. Узь сэсся татшöм чорыд вылад.

Мöд лунас ми, том гозъя, рöдня ордö керкаысь керкаö ветлöдлім да завтракайтны корим. Сёйöм бöрын лунтыр на гöсьтъясыд сьы-лісны-йöктісны.

А коймöд асывнас колö вöлі меным медводз чеччыны, пызьна (пызя) пирöг пöжавны да керка пытш пелькöдны-чышкыны. Удитан кö, ошкасны, сöстöм пö да зіль ичмоньыс. Он кö удит, быдöн ёг-турун пыртас да тэ водзö и шыбитас, а тэ нöшта на и кока румка налы мыччан да аттьöалан.

Менö пö, казьтылö Анна Васильевна, Павеллöн мамыс дорйис: тэ пö öдйö чышкысь, а ме вöсни коркатö вöчала. Гöсьтъяс локтöдз удитім ставсö вöчны да, менö ёна и ошкисны. Сэсся вежон мысти менам бать-мам дорö блин сёйны волісны гöсьтъясыд. Бара на сьылісны-йöктісны.

* * *

—Со тай, быттьö тöрыт на ставыс тайö вöлі, а олöмöй, эг и тöдлы, исковтіс... — ышловзис Анна Васильевна. — Вит кагаöс вайи, но öти лятіысь (корьысь) кулі. Василей да Валентина Мутничаын олöны, Öльöксан да Евдокия Сыктыв вожын: öтиыс Визинын, мöдыс — Поёлын.

—А внук-внучкаыс менам öкмыс. Олан гажыс найö менам, — кыпаліс бара на аньлöн лолыс.

—А пенсияыд, тырмö?

—Он кö таргайт, мыйла оз. Меным 14 сюрс шайтыд тырмымöн. Челядьлы да пöчöн шуысьяслы на отсала. Мед сöмын ог вись-а. Сэсся ставыс бур, — кыпыда помаліс ассьыс сёрнисö Анна Васильевна.