Интернет везйысь казялі юӧр, мый миян юркарӧ лӧсьӧдчӧны волыны Якутияысь артистъяс, и пукті аслым мог аддзысьлыны накӧд да паметьӧ уськӧдны 2017 воӧ Якутск карын ассьым шуда олӧм. И, дерт жӧ, тӧдмавны налысь видзӧдлассӧ, кыдзи донъялӧны миянлысь юркарнымӧс.
Виктор Савин нима академическӧй драмтеатр дорын паныдаси Якутияысь артистъяслӧн неыджыд котыркӧд, пырысьтӧм-пыр и тӧдмалі да "дорообо" горӧдӧмӧн шыӧдчи на дорӧ.
Ас кывйӧн видзаасьӧмтӧ кылӧм бӧрын якутъясыд ёна чуймалігтыр да радпырысь вочаалісны менӧ. Быдӧн сэсся пондіс чольӧба ас кывнас мый йылысь кӧ висьтавны.
Вӧлӧмкӧ, найӧ локтӧны драмтеатрӧ Коми Республикаса этнография музейын экскурсия бӧрын.
Поводдяыс сэки вӧлі зэв мича да шондіа, Якутияын моз жӧ лӧзсьыс-лӧз енэжа. И ёна шензьӧдӧмаӧсь гӧсьтъясӧс миян кар шӧрын быдмысь гырысь веж пуяс.
Дженьыдик лои тайӧ аддзысьлӧмыс да, сёрнитчим пекнича рытӧ драмтеатрын спектакльӧн налӧн петкӧдчӧм бӧрын паськыдджыка варовитыштны.
Занавес тупкӧм бӧрас и аддзысим Якутияысь том йӧзлӧн театрысь (ТЮЗ-ысь) художествоа веськӧдлысь, Россия Федерацияса культураын заслуженнӧй уджалысь, Якутия (Саха) Республикаса народнӧй артист, государственнӧй премияяса лауреат Алексей Павловкӧд.
Медводз, дерт, ме ошки сӧмын на видзӧдӧм налысь спектакльсӧ. Зэв аслыспӧлӧса да бура пуктӧмаӧсь Францияысь драматург Эжена Ионесколӧн пьеса серти "Король Беранже". Артистъясыс петкӧдчисны сорасӧн француз да якут паськӧм кышалӧмӧн. И тайӧ сетіс спектакльыслы аслыспӧлӧс сідз шусяна колорит. Якутияысь композиторъяслӧн шыладыс буретш жӧ лӧсяліс том видзӧдысьяслы, юргис мичаа, збодера да бурас ыззьӧдӧмӧн.
–Алексей Прокопьевич, а мый тіянӧс медъёна шензьӧдіс миян карын, кытчӧ медводдзаысь на воинныд? Ӧд тӧдса, мый географическӧй карта вылын Сыктывкар да Якутск ӧти севернӧй широтаынӧсь, – юалӧмӧн водзӧ нуӧді Алексей Павловкӧд сёрнинымӧс.
– Бур лун! Видза оланныд! – комиӧн шыӧдчис сійӧ, кор висьталі, мый сыкӧд аддзысьлӧм йылысь гижа "Коми му" газетӧ. – А шензьӧдіс медводз сійӧ, мый Сыктывкар – Сыктыв ю бокын купечьяслӧн турунвиж рӧма кар.
Буретш тадзи нимтіс Комилысь юркарсӧ Алексей Прокопьевич.
И збыльысь, Якутск карын этша турунвиж коръя пуыс, а вот сэтчӧс Лена юыс гожӧмнас вит-квайт пӧв паськыдджык миян ойдӧм Сыктыв юысь, и сэті ижъялӧны тшӧтш и саридзса гырысь пароходъяс.
– Тані тіян гожӧм нин воӧма, ставыс вежӧдӧ-дзоридзалӧ, а ми Якутияын сӧмын на виччысям шоныдсӧ. Улича вылын йӧзыс шаня нюмъялӧны. Лэччылім аминь гырысь пуяса паркӧд ю берегӧ. Сьӧлӧмсянь нимкодясим татчӧс вӧр-васа мичлунӧн. Сэсся музейын унатор выльсӧ тӧдмалім, тшӧтш и, мый тані вӧлӧма уна купеч керка, – водзӧ окотапырысь висьталіс вомъёртӧй.
– А миян карын кывлінныд коми сёрнисӧ?
– Ывла вылысь эг кывлӧй. "Ӧ" шыпаслы памятник дорын снимайтчим, ас му вылын тайӧ коми шыпас вылӧ видзӧдігӧн кутам шоныда казьтывны Сыктывкарын гастрольнымӧс, – нюмъялігтыр шуис Алексей Прокопьевич да водзӧ юксис аслас мӧвпъясӧн. – Но комиӧн сёрнитысьыс, видзӧдам да, абу этша. Сідз, Михаил Николаевич Матвеев, Виктор Савин нима академическӧй драма театрӧн веськӧдлысь – коми войтырлӧн бур пи. Зэв ыджыд пай пуктӧ сійӧ чужан кыв да культура сӧвмӧдӧмӧ-паськӧдӧмӧ. Аддзам, мый налӧн коллективын ворсысьяс пиысь унаӧн вӧдитчӧны ас кывйӧн. Театрыс воис миянлы сьӧлӧм вылӧ, тшӧтш и ӧнія мича да выль сценаяснас. Ми вӧлім зэв уналаын нин, но татшӧмыс гежӧд кӧні вӧлі.
– А кӧні искусство радейтысьяс аддзылісны нин тіянлысь петкӧдчӧмъястӧ?
Менам тайӧ юалӧм вылӧ збодера вочавидзис театрысь директор, Россияын культураса да Якутия (Саха) Республикаса заслуженнӧй уджалысь Матрёна Павлова. Сійӧ миянкӧд орччӧн жӧ вӧлі да. Матрёна Степановна юрнуӧдӧ театрӧн комын во. Заводитлӧмаӧсь найӧ вит морта котырӧн петкӧдчыны Якутск карса ичӧтик сцена вылын, а ӧні государственнӧй нин тшупӧда театрса коллективас 58 артист – и петавлӧны мирса ыджыд сценаяс вылӧ нин.
– Ті стӧча шуинныд, Прокопий Валентинович, мый сцена вылын петкӧдчӧмын эм миян, якутъяслӧн, колорит. Эжена Ионесколӧн пьеса серти "Король Беранже" – тайӧ и эм миян гастрольясса медтӧдчана спектакльыс. Сійӧс видзӧдісны да миянлы клопайтісны Чувашияын, Бурятияын, Благовещенск, Биробиджан, Хабаровск, Комсомольск-на-Амуре каръясын. Татчӧ локтігӧн мойвиис мӧдысь петкӧдлыны Москваын. Асланым ыджыд республикаын гастрольяс вылӧ ковмылӧ ветлыны тӧвнас лым толаясӧд "Буран" снегоходъясӧн, уналаын бур туйясыс абуӧсь да.
Азыма петкӧдчам и суйӧр сайын. Вӧлім Египетын, Индияын, Сербияын, Китайын, Тунисын, Турцияын, Латвияын, Эстонияын, Киргизияын да уна мукӧдлаын. И быдлаын, кыдзи и Сыктывкарын, спектакль видзӧдысьяс миянкӧд тшӧтш окотапырысь йӧктӧны якутъяслысь "Осуохай" обряда танец. Йӧктам ми унаӧн киясӧн ӧта-мӧдкӧд кутчысьӧмӧн да шонді моз ыджыд кытш вӧчӧмӧн, нӧшта на гораа сьылігтырйи, – водзӧ висьталіс нюмбана Матрёна Степановна.
И збыльысь, миян драмтеатрса фойеын, гӧсьтъяслӧн корӧм серти, ме тӧда тайӧ йӧктӧмсӧ да, ышӧді нывбабаясӧс, да уськӧдчим-кутчысим накӧд йӧктыштны. А йӧктысьяссӧ нӧшта на и гажӧдіс-ыззьӧдіс шензьӧдана мича шылад, кодӧс якут хомусӧн ворсіс ӧти артист. Сыкӧд сэсся унаӧн казьтылӧм вылӧ снимайтчисны.
– Миянлы долыд, мый мойвиис лӧсьӧдны Виктор Савин нима академическӧй драмтеатркӧд, сыӧн веськӧдлысь Михаил Матвеевкӧд ёрта йитӧд. Ӧні нин мӧвпалам водзӧ топыдджыка ёртасьӧм йылысь.
Таво арнас Сыктывкарысь уджъёртъяснымӧс кӧсъям Якутияын бура, кыдз шуласны, "на должном уровне" вочаавны, – кывкӧрталіс сёрнинымӧс Алексей Павлов.
* * *
Чайта, Якутияысь гӧсьтъяскӧд миян татшӧм шоныд аддзысьлӧм-сёрниыс и водзӧ на лоас. Сиа налы петкӧдчыны тӧдтӧм на уна выль сцена вылын.
Дерт жӧ, бара на волыны Сыктывкарӧ да козьнавны миянлы, искусство радейтысьяслы, ассьыныс шензьӧдана мича да аслыспӧлӧс спектакльяссӧ. <>
Прокопий ГАБОВ
