Сыктывкарысь "ПРОГНОЗКОМИ" АНО-ӧн веськӧдлысь Наталья Миронова збыльмӧдӧ "АВА-мам семьялы отсасьысь" уджтас, кодлӧн могыс – отсавны аутизма челядьӧс быдтысь бать-мамлы. Ань бура тӧдӧ, кутшӧм мытшӧдъяс падмӧдӧны татшӧм семьяяссӧ, кыдзи да мыйӧн колӧ отсыштны налы. Ӧд сылӧн пиыс тшӧтш висьлӧс.

Быдӧнӧс ӧтмоза он велӧд

Кыдзи висьталӧ Наталья Миронова, АВА – тайӧ сідз шусяна аббревиатура, кодлӧн вежӧртасыс, вуджӧдны кӧ англия кывйысь (Applied Behavior Analysis) роч вылӧ, – "прикладной анализ поведения". Збыльвылас тайӧ наука, коді отсалӧ туявны аутизма кагалысь дзоньвидзалунсӧ да бурланьӧ вежны сылысь оласног-этшсӧ.

–Висьлӧс кагаӧс быдтыны абу кокни, а аутизмаӧс нӧшта на сьӧкыдджык. Но оз ков лэдзчысьны бать-мамыслы. Ковмас овны тайӧ диагнознас. Медводз аслыныс колӧ велӧдчыны быдтысьны, а сэсся нин сӧвмӧдны аутизма кагаӧс. Позьӧ велӧдны найӧс. Дерт, колӧ ёнджыка ноксьыны, унджык вын пуктыны. Аутизмыс уна сикас, та вӧсна и бать-мамӧс велӧданногыс торъялӧ, – висьталӧ Наталья Миронова. – Валералы ӧні 13 арӧс. Мый пиӧй абу дзоньвидза, казялі арӧс тыртӧдзыс на. Стӧч диагнозсӧ врачьяс пуктісны, кор нёль арӧсыс эз на вӧв. Дерт, аутизмысь он вермы мынтӧдчыны. Но позьӧ велӧдны кагаӧс, оласногсӧ сылысь вежны. Пиӧй менам оз сёрнит. Кӧсйӧ кӧ сёйны, шуам, апельсин, петкӧдлӧ меным серпас. Тӧдӧ сійӧ сӧмын ӧти чашка. Мый сійӧ вермас лоны уна пӧлӧс – оз. Сідз жӧ и шапкаӧн. Ньӧбан кӧ мӧдӧс, колӧ нин велӧдны, мед кутас новлыны. И татчӧ бара колӧ кад. Содтӧд сылӧн эпилепсия – и ставыс тайӧ нӧшта на сьӧктӧдӧ велӧдӧмсӧ. Но ми лунысь-лун мырсям-зілям. И кагалӧн оласногсьыс мыйсюрӧ артмис нин вежны-бурмӧдны.

Шуам, вӧвлі кад, кор некыдз эг вермӧй ваысь петкӧдны, – водзӧ висьталӧ Наталья. – Ӧтарӧ пукалӧ ваннаын да шоныд ва лэдзӧ. Патераыс пыр ва руа вӧлі, ӧдзӧсъяс дундісны да оз вӧлі пӧдласьны. Ӧні татшӧм мытшӧдыс абу. Сэсся Валера нинӧмысь оз пов. Тайӧ бара жӧ мытшӧд. Вӧлі кад, машинаысь мунігас вермас петны. Ӧтчыд весиг неминучаӧ веськалім. Либӧ мыйкӧ кӧ лоас, висьтавны оз куж да, заводитас менӧ юрсиӧд кыскавны, а ме сэки руль сайын. Бара жӧ таысь вермим ӧлӧдны.

–А кыдзи?

–Ме ог вермы висьтавны, мый эм кутшӧмкӧ ӧти пӧлӧс ӧлӧдантор. Абу сэтшӧмыс. Кыдзи и велӧдӧмын, быд кага дорӧ колӧ аслысногӧн матыстчыны, сідзжӧ аслыснога колӧ уджавны этшсӧ вежӧм-бурмӧдӧм могысь. Ме ачым историк. Но аутизма кагаыд чужи да, ковмис велӧдчыны мӧд специальносьтӧ. Велӧдчи онлайн Ольга Шаповалова дорын. Сійӧ Калифорнияын олӧ. Сетӧ зэв бур тӧдӧмлун, кыдзи аутизма кагалысь оласногсӧ вежны-бурмӧдны. Ольга Шаповалова дорын велӧдчӧм бӧрын меным лои ёна кокньыдджык пиӧс быдтыны, гӧгӧрвоны сійӧс. Ӧні верма и мукӧд бать-мамлы отсавны. Та йылысь сертификат босьті 2020 воын.

Мудзыд сьӧкыдлунтӧ оз вен

Наталья Мироновалӧн кывъяс серти, мед аутизма кага сӧвмис, колӧ и мукӧд специалист. Шуам, логопед, тьютор, музыкальнӧй терапевт, дефектолог, нейропсихолог, нянька… Но налӧн услугаясысь колӧ вештысьны. И бур пӧ, мый эм Россияса президентлӧн гранта конкурс, кытчӧ позьӧ пырӧдчыны. А шедӧдӧм сьӧмнас вештысьны специалистъяслы. Наталья Миронова тшӧтш дасьтӧ уджтасъяс. Оз сӧмын ас радиыс, но и мукӧд бать-мамлы отсалӧм могысь. Тавося июльын сылы мойвиӧма шедӧдны "Семейный помощник АВА-мама: модель социально-педагогической и психологической помощи семьям, воспитывающих детей с инвалидностью и ОВЗ" уджтасысь президентсянь грант.

–Ми уджалам семьяяскӧд, – юксьӧ уджтаслӧн могъясӧн Наталья Миронова. – Ӧти-кӧ, мамӧс быть колӧ шойччӧдыштны. Мудзӧм да сьӧкыдлунъяснас тырӧм аньысь аутизма кага быдтігӧн тӧлкыс оз ло. "АВА-мам семьялы отсасьысь" удж-таскӧд йитӧдын семьяӧ волӧ специалист, мед нывбаба-мам вермис кытчӧкӧ ветлыны, суас кӧ мог. Либӧ гортас кутшӧмкӧ удж вӧчны. Тырмӧ ӧд нокыс. Сыкості сійӧ либӧ мӧд специалист занимайтчӧ висьлӧс кагаыскӧд. Дерт, эг на унатор вӧчӧй. Шымыртім Сыктывкарысь дас нёль семья. Но эг жӧ быд семьяӧ вермӧй вайӧдлыны став специалистсӧ. А сӧмын найӧс, кодъяс ӧні медъёна колӧны кагаыслы. Дерт, колӧ эськӧ, мед семьяын вӧлі аслас тьютор, няня, дефектолог, логопед… Да и татшӧм уджыс мед эз коставлы. Жаль, мый грантысь сьӧмыс тырмӧ сӧмын кутшӧмкӧ кадколаст кежлӧ. Торйӧн кӧ сёрнитны ӧнія уджтас йывсьыс – июльсянь декабрӧдз. Кыдзи ми уджалам челядькӧд, видзӧдӧ Екатеринбургысь специалист. Сійӧ йитчӧ мекӧд, кы-дзи уджтасӧн веськӧдлыськӧд, а ме нин шымырта татчӧс специалистъясӧс да семьяяс.

–Висьлӧс челядьыс абу сӧмын Сыктывкарса семьяясын. Эм-ӧ позянлун отсавны республикаса мукӧд кар-районын быдмысьяслы?

–Ӧнія уджтасын вӧлі гаралӧма сӧмын сыктывкарсаӧс. Но ми йитчылім жӧ Ухтакӧд. Дерт, дистанционнӧя. Сэтчӧс семьякӧд аддзысьлыны эг вермӧй. А уджтаслӧн могыс – век жӧ волыны кага дорӧ гортас. Но, шуам, эм кӧ кар-сиктын колана специалист, сійӧ волӧ семьяӧ, а тасянь йитчам онлайн. Но нӧшта ӧтчыд пасъя, ӧнія уджтаслӧн эз вӧв татшӧм могыс. Декабрын тайӧ жӧ уджтас сертиыс нуӧдам велӧдысьяслы да студентъяслы медводдза научно-методическӧй семинар, кӧні Сыктывкарысь, Екатеринбургысь, Ижевскысь да Москваысь специалистъяс юксясны опытӧн, кыдзи велӧдны-сӧвмӧдны аутизма кагаӧс. Чукӧртчылам Сыктывкарын Иван Куратов нима педколледжын. Пасъя, тайӧ колледжыс миянлы ёна отсасьӧ. Сэні велӧдчысьяс уджалӧны аутизма челядькӧд тьюторӧн да няняӧн. Тайӧ налы ковмас водзӧ уджын, медым гӧгӧрвоны аутизма кагаӧс, туйдны сійӧс олӧмас. Шуам, менам Валеракӧд куим во нин ноксьӧ ӧти зон. Сійӧ колледжсӧ помаліс нин, водзӧ велӧдчӧ да меным отсасьӧ.

–Специалистъяс лыдын эм музыкальнӧй терапевт. Шыладыс отсалӧ жӧ аутизма кагалы? Кутшӧм шылад колӧ? Лӧнь?

–Тайӧ зэв бур терапия. И миянкӧд уджалӧ тӧлка да бур специалист Юлиана Иванова. Шыладыс мед абу быть лӧнь, позьӧ вӧдитчыны уна сикасӧн. Кор юргӧ шылад, татшӧм челядьыс заводитӧны уджавны, тайӧ зэв бура отсалӧ кагасӧ сӧвмӧдны, ӧбича-этшсӧ сылысь бурмӧдны. Оз ӧд весьшӧрӧ шуны, мый шылад бурмӧдӧ лов.

Колӧ унджык специалист

–Шуинныд, мый вичмӧдӧм сьӧмыс тырмӧ сӧмын кутшӧмкӧ кад кежлӧ, а висьлӧс челядькӧд колӧ ноксьыны пыр. Мый водзӧ?

–Дерт, таӧн уджыс оз помась. Жаль, мый регионса оланпас серти вермытӧм кага быдтысь семьялы государство оз сет отсасьысьӧс. 442-ӧд оланпасын та йылысь абу пасйӧма. Соцработник сетсьӧ сӧмын 18 арӧсысь ыджыдджыклы. И та вӧсна ковмас ӧтарӧ дасьтыны выль уджтасъяс, медым шедӧдны грант висьлӧс кага быдтысь бать-мамлы отсалӧм могысь. "ПРОГНОЗКОМИлӧн" абу на торъя жыр. Ковмас, дерт, корсьны. Ӧнія "АВА-мам семьялы отсасьысь" уджтассӧ збыль-мӧдігӧн специалистъяскӧд ветлӧдлім семьяясӧ. А туйыс босьтӧ кад. Оз ӧд ставныс ӧти керкаын овны, а кар пасьталаын.

Вермытӧм челядьыс оз чин. И налӧн абу ӧти пӧлӧс диагноз. Сідзкӧ, колӧ дасьтыны специалистъясӧс. Норма серти сё морт вылӧ, кодлы колӧ сідз шусяна поведенческӧй терапия, колӧ вичмӧдны ӧти специалистӧс. Комиын куим сюрсысь унджык вермытӧм кага. А, сідзкӧ, республикаын мед вӧлі этша вылӧ комын специалист. Збыльвылас жӧ ӧні татшӧмыс куим, на лыдын и ме.

Нӧшта пасъя, мый ми топыд йитӧдын уджалам некымын котыркӧд. Тайӧ и уна кага быдтысьяс, и опека улӧ босьтысьяс, и вермытӧм челядяяс. Но збыльвылас оз ков найӧс юкны сійӧ либӧ мӧд сідз шусяна категория вылӧ. Ӧд быд семьяын вермас лоны вермытӧмыс. Та вӧсна ми ӧтлаынӧсь, и тайӧ – миянлы ставнымлы зэв ыджыд отсӧг.

Снимокъясыс "ВКонтактеын" "ПРОГНОЗКОМИ" группаыс