Таво август 13 лунӧ Краснодар край весьтын шевкнитчӧма мезоциклон. Помся шливгысь зэр вӧсна туӧмаӧсь юяс. Та мындаыс пӧ куим тӧлысьӧн киссьылӧ енэжсяньыс. Гӧгӧр ойдӧма. Ва улӧ веськалӧмаӧсь кар-сиктъяс, кусӧма би. Татшӧм неминучаыс пӧ ветымын во сайын коркӧ вӧлӧма. Сідз шусяна чрезвычайнӧй режим йӧзӧдӧмаӧсь крайса 14 муниципалитетын, 11 кар-сиктын, кӧні олӧ 108 сюрс морт.
Спасательяс вит шойччан лагерысь челядьӧс вуджӧдӧмаӧсь мукӧдлаӧ. Ва улӧ веськалӧма и Пионерскӧй проспект, кӧні меститчӧма Коми Республикалӧн "Черноморскӧй зорька" лагер. Витӧд сменаын сэні шойччӧмаӧсь да ёнмӧдӧмаӧсь дзоньвидзалунсӧ 443 ныв-зон. Найӧс тшӧтш кӧсйылӧмаӧсь вуджӧдны мӧд лагерӧ, кытчӧ ваыс абу воӧма, но сэсся ӧвтыштчӧмаӧсь тайӧ думсьыс.
Велӧдан, наука да том йӧзлӧн политика кузя республикаса министрӧс вежысь Максим Ганов да "Черноморскӧй зорькаӧн" веськӧдлысь Евгений Ерашов юӧртӧмаӧсь бать-мамлы, ставыс пӧ лючки, челядь дзоньвидзаӧсь. Ва, би, шоныд пӧ эм. Кыдз пасйӧма Коми Республикаын челядьлысь право дорйысь уполномоченнӧй Татьяна Козлова, август 13 лунӧ нин лагерыслы отсасьны мӧдӧмаӧсь Анапа карса администрацияӧн веськӧдлысьяс, оперативнӧй службаясын да контрольно-надзорнӧй тэчасъясын зільысьяс.
Смена заводитчӧмсяньыс лагерса санчасьтӧ уна сикас нёрпалӧм вӧсна водтӧдӧмаӧсь вит мортӧс, но август 15 лунӧ нӧшта ӧкмысӧн висьмӧмаӧсь.
Август 14 лунӧ челядьӧс вердӧмаӧсь узьлан корпусъясас. Но сэсся нуръясянінӧ новлӧдлӧмаӧсь автобусӧн. Вит лун мысти, ва ямӧм бӧрас, столӧвӧйӧдз, культура керкаӧдз да мукӧд стрӧйбаӧдз лӧсьӧдӧмаӧсь посъяс.
Ойдӧм лагерысь Крымса Саки карӧ нуӧмаӧсь квайт вермытӧм кагаӧс да налысь бать-мамсӧ.
* * *
Гӧгӧрвоана, лагерын кольӧм челядьлӧн бать-мамыс шызьӧмаӧсь да ӧтуввезйын мӧдӧмаӧсь йӧзӧдны быдтасъясныслысь юӧр-снимокъяс.
Медся лёк пӧ, мый томуловлы некод нинӧм абу юӧртӧма, мый колӧ вӧчны татшӧм неминуча дырйиыс. Ныв-зон сэсся телефон пыр юасьӧмаӧсь бать-мамыслысь. Норасьӧмаӧсь, некытысь пӧ ньӧбны юан ва, лавкаӧдзыс он письт да. Лунтыръясӧн пӧ пукалам жыръясын либӧ клубын видзӧдам мультфильмъяс да чукӧртам пазлъяс.
Кутшӧм пӧ шойччӧм да дзоньвидзалун ёнмӧдӧм йылысь сёрни вермас лоны та дырйи? Мыйла пӧ эз позь челядьсӧ ыстыны гортаныс да косӧдны сьӧмсӧ? — шензьӧны верстьӧ.
Автобусӧн столӧвӧйӧ ныв-зонмӧс мӧдӧмаӧсь новлӧдлыны бара жӧ сӧмын мам-батьыслӧн норасьӧм бӧрын. Налӧн висьталӧм серти, таӧдз челядь келалӧмаӧсь няйт да кӧдзыд ваті. А кор пӧ некымынӧн висьмӧмаӧсь ротавирусӧн, медицина отсӧг пыдди налы сетӧмаӧсь… тазъяс.
—Би сетӧны луннас кык час. Тайӧ каднас челядь оз удитны зарадитны телефонсӧ, розеткаыс оз тырмы да. Корпусас пӧ улі судтаса холлас дзик ӧти розетка. Та вӧсна унаӧн оз вермыны гортаныс звӧнитны. Оз ставӧн удитны и мыссьыны-киськасьны. Унаӧс кызӧдӧ, но лекарствосӧ пӧ оз сетны. Став кӧм-пасьыс ульсалӧма, бакшасьӧма, оз косьмы да. Содтӧд шебрас абу жӧ сеталӧмаӧсь, — гижӧ ӧти мам.
Челядь норасьӧмаӧсь мам-батьыслы и бакшасьӧм вӧлӧга, номыра шыд, гутъяса котлет да той кӧвъясьӧм вылӧ.
Верстьӧ, дерт, дӧзмӧмаӧсь: и татшӧм "шойччӧмысь" пӧ мынтім коді 11, а коді и 30 сюрс гӧгӧр шайт!
* * *
Но ӧтуввезйын эмӧсь и бать-мамлӧн мӧд сикас юӧръяс. Унаӧн дорйӧны "Черноморскӧй зорькаын" шойччӧмсӧ котыртысьясӧс. Кытысь пӧ найӧ вермисны водзвыв тӧдны татшӧм ускӧттьӧ йывсьыс. Сэсся и челядь, и мам-бать, и СМИ-ын уджалысьяс пӧ вывті нин "суктӧны" лоӧмторсӧ. Ставыс пӧ сӧрӧм!
—Ме вӧлі лагерас. Челядьӧс луннас вердӧны витысь. Кыкысьсӧ сетӧны йӧла вӧлӧга — рок, шыд либӧ рыськысь запеканка. Пажыннас и верстьӧ пӧтас. Но унаӧн абу велалӧмаӧсь тадзи сёйны. Налы колӧ чипсы да газировка. Анапа кар битӧг оліс август 23 лунӧдз, а лагерас неминуча бӧрас мӧд лунас и сетісны бисӧ. Дерт, жаль, мый челядьлы эз удайтчы купайтчыны шоныд саридзын. Но Анапа гӧгӧрын некодӧс эз лэдзны пыравны ваас. Номыра сёян? Коді таӧ эскӧ? Мыйла воддза сменаясас некод эз норась шогмытӧм вӧлӧга вылас? А висьысьыс быд сменаын овлӧ. Оз быдӧнлы лӧсяв лунвывса сынӧдыс, ваыс да сёян-юаныс.
Август 22 лунӧ Анапаӧ воӧма Комиысь выль смена — 340 ныв-зон. Но "Черноморскӧй зорька" пыдди найӧс меститӧмаӧсь Сукко посёлокса "Энергетик" лагерӧ. А "Черноморскӧй зорькаас" стрӧйбаяссӧ шуӧмаӧсь бура косьтыны да дезинфицируйтны.
* * *
Он и тӧд, кодлы эскыны. А сэсся матысса рӧдвуж ордӧ пыралігӧн тӧдмалі, мый налӧн 12 арӧса Маша нывныс буретш тайӧ сменаас шойччӧма "Черноморскӧй зорькаын". Сійӧ и висьтасис меным саридз дорӧ ветлӧм йывсьыс:
—Кор мам юӧртіс, мый меным ньӧбӧма лунвылӧ путёвка, нимкодясьышті, а сэсся и повзьышті. Ӧд медводдзаысь на муна та ылнаӧ ӧтнам. Сыктывкарсянь Микуньӧдз нуисны автобусӧн. Вокзалас час виччысьӧм бӧрын пуксим поездӧ. Дерт, пыр жӧ ставным тӧдмасим. Тшӧтш и Ухтаысь челядькӧд. Вагон джынйыс лоис бур ёрт-пӧдругаӧн. Вердісны луннас куимысь. Пӧсь сёян-юансӧ вайлісны миянлы вагонӧ.
Август 2 лунӧ воим Анапаӧ. Лагерӧ нуисны автобусъясӧн. Меститісны нёль судтаа куим корпусӧ. Миян жырйын вӧлі вит морт.
Нуръясьны ветлім орчча столӧ-вӧйӧ. Кутшӧмсюрӧ кӧдзыд вӧлӧга водзвыв вайлісны пызан вылас. А сэсся нин — пӧсь сёян-юан: асывнас рок, луннас — шыд. Вердісны чӧскыда. Но унаӧн мыйлакӧ пискаасисны, а сэсся и дзикӧдз дугдісны сёйнысӧ. Кодсюрӧӧс вукӧдіс. Весиг изоляторӧ водтӧдлісны. Меным ӧтчыд немкӧ жӧ вӧлі. Вӧчисны укол да лунтыр куйлі. Медпунктыс колис паметьӧ нӧшта ӧтиторйӧн. Унаӧн ва гаддьӧдз зыртісны коксӧ. Ме тшӧтш. Кор пыри сэтчӧ, медсестраыс петкӧдліс ӧдзӧс вылӧ: на выход пӧ! Татшӧм дойнас пӧ шыӧдчӧй вожатӧй дорад!
Медводдза куим лунсӧ ветлім саридз дорӧ. Асывнас да пажын бӧрын купайтчим-гожйӧдчим. Миян лагерлы сэні потшӧма вӧлі лыа берегсӧ да саридз юкӧнсӧ. Ӧттшӧтш вайӧдлісны вит отряд. Ваас удитлім пыравны уна вылӧ куимысь, быд пӧрйӧ минут вит кежлӧ.
Но заводитіс зэрны. Лун-мӧд шливгис эз ёна, но сэсся пыр ӧддзис да ёнмис, тӧвзьысис. Лагер йӧрын ваыс вӧлі пидзӧсӧдз, а кӧнсюрӧ и джуджыдджык. Миян корпусын ваыс улыс судтаӧдзыс эз во вит сод. Пӧдвалыс вӧлі ваын. Зонъяс пиысь кодсюрӧ весиг сэні купайтчисны, саридзас пӧ оз позь да.
Да, лунтыръясӧн пукалім жырйын либӧ нуӧдлісны клубӧ видзӧдны мультфильм.
Вежоннас кыкысь кӧсйылісны чукӧртны кӧлуйнымӧс да пеславны. Но смена чӧжӧн тайӧс вӧчисны сӧмын ӧтчыд. Няйт паськӧмнымӧс сдайтім, а бӧрас мыйсюрӧ бӧр сеталісны сӧстӧмӧс. Мукӧдсӧ пӧ асьныд босьтӧй косьтысянінысь. Но кор пырим сэтчӧ, песлалӧм кӧлуйным туплясис лыа джоджас. А ки чышкӧдӧй сідз эз и сюр. Уналӧн тшӧтш вӧлі мыйсюрӧ вошӧма.
Ми ӧд весиг бунт кыпӧдлім. Но эг сёян-юан да оланін понда. Кор миянӧс вайӧдісны лагерас, Сыктывкарысь вожатӧйяс эз на вӧвны. И миянлы индісны Санкт-Петербургысь Дарья Никитичнаӧс. Вежон чӧж сійӧ миянкӧд ноксис, ворсіс, гажӧдіс. Зэв ёна сы дорӧ велалім. Тайӧ медся бур вожатӧй! А сэсся индісны выльӧс. Ми быд лун ветлім лагерса штабӧ да корим кольны Дарья Никитичнаӧс. Но администраторыс крапкис: оз пӧ позь! Сійӧ пӧ уджалӧ сӧмын медся ичӧтъяскӧд.
Бӧрсӧ локтім лючки жӧ. Но нёль зонкалы вӧлі лёк, мыйӧнкӧ, тыдалӧ, висьмисны да.
Гортӧ воӧм бӧрын мӧвпышті да шуи аслым: а ӧд ставыс вӧлі класснӧ! Мыйта ёрт да пӧдруга ӧні эм, ставныскӧд гижасьны ог удит…
Николай Размыслов
Снимокъясыс ӧтуввезйысь
