Шӧркодя артыштӧмӧн быд морт вонас петкӧдӧ ывлавывса контейнерӧ 400 килограмм шыблас. Миян странаын 97 прӧчент лӧп-ёгсӧ тыртӧны-нырӧны. Та могысь вичмӧдӧма 4 миллион гектар. Му шар вылын шор-юясӧд быд во саридз-океанӧ кывтӧ 8 миллион тонна пластик. Татшӧм лыдпасъясӧн тӧдмӧдісны ёг-шыблас торйӧн чукӧртӧм кузя мастер-класс дырйи, кодӧс нуӧдісны республикаса юралысьлӧн Общественнӧй приёмнӧйын "Школа осознанного потребления" уджтас серти.

Вӧр-ва заповедник-заказникъясӧн вӧдитчӧм кузя шӧринысь эксперт Софья Топова вайӧма сьӧрсьыс сумка тыр кабала-картон, быдсикас пластик тубрас, стеклӧ, жӧч банка да сідз шусяна эзысь арлыда волонтёръяслы, уна челядя мамъяслы, челядьлӧн да томъяслӧн республикаса шӧринысь водзмӧстчысьяслы, журналистъяслы петкӧдліс, кыдзи колӧ торйӧдлыны ёг-шыблассӧ.

Кыдз висьталіс Софья Владимировна, нинӧм сьӧкыдыс пӧ таын абу.

—Та могысь уна кад оз жӧ ков. Керка-патераыд кӧ ичӧт, тырмымӧн лӧсьӧдны кык дозмук. Ӧтиас тэчны шыблас, кодӧс стӧча позьӧ переработайтны, а мӧдас — мукӧд сикассӧ, — висьталіс эксперт. — Дерт, бурджык, лӧсьӧданныд кӧ нёль дозмук. Ӧтиӧ тэчны пластик да целлофан, мӧдас — кабала-картон, коймӧдас ставсьыс торйӧн чукӧртны дзоньвидзалун вылӧ мӧрччанаторъяс (важ градусникъяс, люминисцентнӧй лампа, батарейка, аккумулятор да с.в.). А нёльӧдас позьӧ чӧвтавны став кольӧмторсӧ, мый оз позь переработайтны да регоператор нуас полигон вылӧ.

Медводз колӧ тӧдны, мый позьӧ торйӧдны. Кабала-картон чукӧртігӧн юр жуглыны оз ков. Ывлавывса лӧз контейнерӧ позьӧ петкӧдны газет-журнал, небӧг, стенса календар, листовка, тетрадь-альбом, кабала-картон втулка, курӧг кольк улысь контейнер да йӧла вӧлӧга пакет. Но петкӧдтӧдзыс книга-календарысь, тетрадь-альбомысь быть колӧ перйыны кӧртысь да пластикысь пружина-скрепкаяс да мукӧдтор. Лӧз контейнерӧ оз позь шыблавны лавкаысь, банкоматысь чекъяс, калька, пӧжасян пергамент, кӧтасьӧм да няйт салфетка, фотокарточка, клеёнка сора шпалер, ламинируйтӧм мича да кыз кабалаысь журнал.

Унджык нок, шуам, пластик торйӧдігӧн. Софья Топова вӧзйис вӧдитчыны шӧринас лӧсьӧдӧм памяткаӧн.

Быд тубрас-контейнерлӧн эм маркировка: куим пельӧса стрелка, пытшкас лыдпас, а уліас шыпасъяс. Переработайтны позьӧ 1-ӧд, 2-ӧд, 4-ӧд да 5-ӧд номера пластик. Мукӧд лыдпасасӧ петкӧдӧй контейнерӧ, кодӧс нуасны полигон вылӧ. Но абу кӧ дыш да эм позянлун, позьӧ нуны "Дырнос" экология шӧринӧ, кытчӧ босьтӧны уна сикас шыблас, кодӧс оз на переработайтны миян республикаын.

Нӧшта колӧ кужны топӧдны-тубравны шыблассӧ. Но та водзвылын бур эсь-кӧ мыськыны банка-сулеясӧ. Ӧд яй да чери, град выв пуктас, сок да мукӧд юантор улысь жӧч да пластик доз дуксясны, некымын лун кӧ он петкӧд ывлавывса контейнерӧ. Абу кӧ дыш, мыськигас позьӧ вуштыны кабала этикеткасӧ. Но позьӧ и сідз кольны.

Эксперт петкӧдліс, кыдзи колӧ топыда куснявны кабала-картон, а улльӧв-йӧв пакетысь, пластик бутылкаысь восьтны пробкасӧ да тшӧтш топӧдны дозмуксӧ. Та бӧрын бӧр колӧ гаровтны пробкасӧ, медым дозйыс бара эз пӧльтчы. Картон кӧрӧб-пачка, жӧч банка, пластик контейнер позьӧ лямӧдны и кокнад. Верстьӧ и челядь талун пырӧдчӧмаӧсь "Крышки добра" уджтасӧ, чукӧртӧны пластик пробка да сдайтӧны торъя пунктъясӧ. Ӧти-кӧ, тадзи ми весалам улич-йӧрнымӧс, а, мӧд-кӧ, та весьтӧ нажӧвитӧм сьӧмыс мунӧ "Сила Добра" фондӧ сьӧкыда висьысь челядьӧс бурдӧдӧм вылӧ.

Кор гортса дозмукъясыд тырасны, став шыблассӧ колӧ петкӧдны да чӧвтавны торъя контейнеръясӧ. Софья Владимировна эскӧдіс, мый уна рӧма контейнеръясысь шыбласыс оз веськав полигон вылӧ, а мунӧ переработайтан предприятиеӧ.

Эксперт сідзжӧ корис торйӧдны стеклӧ банка да сулея. Коркӧ пӧ ӧд мӧдасны босьтны татшӧмсӧ…

Автомашинаӧн ветлысьясӧс сійӧ ӧлӧдіс, мед кытчӧсюрӧ оз шыблавны быдсикас мавтас-ломтаса ветьӧксӧ, кисьтавны сідз шусяна отработкасӧ. Бурджык пӧ шыӧдчыны машина дзоньталан да техобслуживание станцияясӧ. Сэтчӧс специалистъяс тӧдӧны, кытчӧ позьӧ инавны татшӧмсяма шыблассӧ.

Юалісны Софья Топовалысь и коронавирусысь видзчысян маскаяс йылысь. Специалист вочавидзис, мый пластик контейнерӧ найӧс шыблавны оз позь. Ӧти-кӧ, маскасӧ вӧчӧма кытӧм дӧраысь, но сэні эмӧсь и пель саяд гаровтан резинкаяс, и кӧрт либӧ пластик проволока. Мӧд-кӧ, маскаыс лыддьыссьӧ биологическӧй шыбласӧн, кодӧс больничаясын чукӧртӧны да сотӧны. Миянлы колӧ пуктыны маскасӧ целлофан пакетӧ да шыбитны ёг дозйӧ.

Волонтёръяс пиысь ӧти ань висьталіс, ме пӧ ола дачаын да пыр кывза радиоприёмник. Батарейкаыс, гӧгӧр-воана, ӧдйӧ пуксьӧ. Мыйла пӧ вузасянінас оз босьтны татшӧмсӧ да, шуам, дас важ пыдди оз сетны ӧти выльӧс. Тадз жӧ и стеклӧ дозмукӧн. Водзті пӧ тай босьтлісны лавкаясӧ банка и сулея да нӧшта на таысь сетлісны сьӧм.

Казьтывны кӧ важсӧ, водзті и сур-ырӧштӧ кисьтавлісны стеклӧ банкаӧ, бидонӧ да мукӧд дозйӧ, мый вӧлі мортыслӧн сьӧрсьыс. Талун Сыктывкарса сур пуан завод иналӧ ассьыс юанторъяссӧ сӧмын аслас дозмукын.

—Кор ті пыранныд вузасянінӧ, сюся видзӧдлӧй тубрас-доз пыдӧсас. Эн ньӧбӧй контейнер-банка, кодӧс вӧчӧма переработайттӧм пластикысь. Эн корӧй вузасьысьлысь содтӧд пластик доз-тубрассӧ. Позьӧ овны и сідз шусяна бутилируйтӧм ватӧг. Бурджык, гортаныд кӧ сувтӧданныд ва весалан фильтр. Тадзи миян пиысь быдӧн вермас чинтыны шыблас лыдсӧ. Ог кӧ мӧдӧй ньӧбавны целлофанӧ гартӧм сёян-юан, вӧлӧгасӧ вӧчысьыс водзӧ вылӧ думыштчас да мӧдас лэдзны ставсӧ бур тубрасын, — вӧзйис эксперт.

* * *

И збыльысь, ёг-шыблас торйӧдӧмын нинӧм сьӧкыдыс абу. Ме эськӧ тадз жӧ гортын вӧчи. Но сэсся думыштчи: а мыйла? Керка помын сулалӧ ӧткодь рӧма нёль сімӧм контейнер. Ӧтиӧ мӧда шыблавны кабала-картон, мӧдӧ — пластик, коймӧдӧ — важмӧм лампа да батарейка, а нёльӧдас — мукӧд коляссӧ. Медым сэсся ставсӧ кисьтісны ёг новлан машинаӧ да гургасны полигон вылӧ.

Софья Топоваӧс кывзӧм бӧрын казьтышті "Трое из Простоквашино" мультфильм. Сэні понйыс вӧзйӧ козьнавны "мыйкӧ ковтӧмтор". Та вылӧ Матроскин кань вочавидзӧ:

—Медым козьнавны "мыйкӧ ковтӧмтор", медводз колӧ ньӧбны тайӧ ковтӧмторсӧ.

Артмӧ, и шыбласнад тадз жӧ. Медым сійӧ вӧлі этшаджык, оз ков ньӧбавны…

Николай РАЗМЫСЛОВ